Anders kijken naar gezondheid, vanuit rust en eigen regie

In gesprek met Barbara Kerstens – Directeur Stichting Voeding Leeft

Niet vaak haalde ik zoveel uit een gesprek als onlangs, toen ik sprak met Barbara Kerstens, directeur van Voeding Leeft. Deze organisatie helpt jaarlijks duizenden mensen met chronische aandoeningen om hun gezondheid te verbeteren door middel van leefstijlverandering.

Wat ik bijzonder vind, is dat Barbara op een zeer verfrissende manier naar ziekte en gezondheid kijkt en durft om de status quo te doorbreken. Vanuit het bewustzijn dat het anders kan én moet. Nog mooier vind ik, dat ze daar ook naar handelt. Met Voeding Leeft bouwt ze aan échte oplossingen die aansluiting vinden bij het zorgsysteem.

Ook de manier waarop Barbara omgaat met tegenslag is bewonderingswaardig. Zelfs na een pittige diagnose wist ze de rust te bewaren, en door te zoeken naar de echte oorzaak, vanuit een diep vertrouwen in herstel. Diepe levenslessen volgden.

In dit interview lees je hoe Barbara zowel artsen als programmadeelnemers tot inzicht weet te brengen, waarom ze zich niet laat leiden door angst, hoe er impact te vinden is in elke dag en waarom het belangrijk is om naar het hart te luisteren – ook bij zakelijke besluiten. Zelf haal ik ontzettend veel uit dit gesprek. Ik ben benieuwd wat bij jou resoneert.

Bruggen bouwen tussen leefbare oplossingen en het rigide zorgsysteem

Twintig jaar geleden ging Barbara als professional in de ziekenhuiswereld aan de slag. Alhoewel ze het mooi vond om te zien hoe iedereen daar op zijn manier bijdraagt aan de gezondheid van mensen, schrok ze zich rot. “Ik zag hoe vast het systeem zat — en hoeveel er eigenlijk om geld draaide. Vanuit mijn achtergrond in de sociale wetenschappen viel me daarnaast op hoeveel vragen er speelden over menselijkheid. Waarom is er zo weinig aandacht voor gezondheid in plaats van ziekte? Waarom blijven we behandelen?”

“Van jongs af aan heb ik meegekregen om dit soort vragen te stellen. Om niet zomaar de status quo te accepteren. Mijn moeder heeft altijd gestreden tegen het pensioensysteem en voor de rechten van vrouwen en minderheden. Ze is mijn voorbeeld — ze liet zien dat je daadwerkelijk iets ter discussie kunt stellen én veranderen.”

Sommige artsen en bestuurders vonden haar vragen verfrissend. Maar veel anderen zeiden simpelweg: ‘Zo werkt het nu eenmaal.’ Daar kon ze geen genoegen mee nemen.

In dezelfde periode maakte Barbara helaas van dichtbij mee hoe mensen om haar heen ziek werden. Zo kreeg een goede vriendin kanker rond haar dertigste. “Wat me fascineerde, was dat ze nog zoveel levenslust en sprankeling in zich had. Bij kanker lijkt het vaak alsof er meteen een doodvonnis wordt uitgesproken, terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn.”

De ervaringen in het ziekenhuis en de confrontaties in haar directe omgeving zetten Barbara aan het denken over een andere benadering van ziekte en gezondheid. In plaats van zich te frustreren over het systeem en de maatschappelijke reflex op ziekte, wist ze die energie om te zetten in daadkracht.

“Die frustratie is mijn vuur, mijn drive, ik zet het om in iets positiefs. Dat doe ik nu ook bij Voeding Leeft.”

Via haar huisarts kwam ze toen in contact met Martijn van Beek – beide heren zijn samen met Peter Voshol oprichters van Stichting Voeding Leeft. Daar wordt gewerkt vanuit de overtuiging dat het anders kan en moet. Met als vertrekpunten een gezonde leefstijl, vertrouwen en eigen regie. Dat resoneerde. De nadruk op gezondheid in plaats van ziekte sloot naadloos aan bij haar eigen visie. Toen heeft ze de overstap gemaakt, niet geremd door de onzekerheden en uitdagingen die gepaard gaan met een nieuw initiatief.

“Eerst werkten Martijn en ik dagelijks veel met z’n tweeën. Dat was een prachtige tijd — juist omdat we er zo sterk in geloofden. Dat was wel een flink contrast met hoe we toen door zorgverzekeraars werden aangekeken: wij waren níét zweverig, maar het thema voeding vonden zij dat wél. Daar lieten we ons niet door tegenhouden. We gingen gewoon aan de slag.”

Een kernvraag was of je een systeem moet veranderen van binnenuit, of juist erbuiten? “Buiten het systeem kun je sneller initiatieven opzetten, maar aansluiting met het systeem duurt tergend lang. Binnen het systeem voelde ik me soms ook leeggezogen: met al mijn goede intenties liep ik tegen muren op van traagheid en bureaucratie. Met Voeding Leeft kozen we daarom voor de combinatie, buiten het systeem én met aansluiting met de zorg.” Deze keuze kwam voort uit het besef dat je bruggen moet bouwen tussen oplossingen en het huidige systeem, om echte impact te maken.

Deze keuze is productief gebleken: Inmiddels zijn bijna 8.000 mensen met een programma van Voeding Leeft gestart en zijn in Nederland meer dan 1.500 zorgverleners opgeleid door de Stichting. In 2023 en 2024 trainden ze daarnaast 80 professionals vanuit 12 Europese landen over het omkeren van diabetes type 2.

Waar gaat het nou écht over?

Vorig jaar werd Barbara zelf heel ziek — aan haar hart. “Dat had ik nooit gedacht met al mijn aandacht voor leefstijl. De internist verwees me door naar de cardioloog, maar ik geloofde niet dat er iets met mijn hart was. Ik sportte immers veel en at gezond. Toen de cardioloog me vertelde dat ik chronisch hartfalen had, begon ik zelfs te lachen omdat ik het niet kon geloven. Hij moest zijn best doen om mij te laten inzien hoe ernstig de situatie was.” Het ging om een diagnose waar je in principe nog maar twee jaar mee leeft. Ondanks dat de artsen nogal ongerust reageerden had ze het gevoel: dit is niet het einde. “Ik had een diep vertrouwen in een goede uitkomst.”  

“Ik heb geluk gehad: die tijdslimiet is van tafel”

Uiteindelijk leek het te gaan om een onderliggend probleem met de schildklier. Een jaar lang mocht Barbara haar hartslag niet verhogen, maar op de dag van het interview kon ze eindelijk weer fietsen op hoog tempo, tegen alle verwachtingen in.

Ondanks de heftige diagnose, kwam er een diep inzicht naar boven: “Het valt me op dat we vaak in de reflex schieten om enkel naar de symptomen kijken, zonder naar de oorzaak te zoeken. Jaren geleden ben ik al eens geopereerd aan de gevolgen van niet-ontdekte coeliakie. Ook toen werd alleen aan de symptomen gewerkt zonder de oorzaak aan te pakken. En dat is voor mij symbolisch. Want ik stel me altijd die vraag: waar gaat het nou écht over?”

Hoe kan je jezelf daadwerkelijk voeden?

Deze situatie liet ook een andere dimensie zien die bij ziekte komt kijken. Het belang van rust vinden te midden van een heftige ervaring. “Zelf heb ik veel gemediteerd. Geen arts heeft me dat ooit aangeraden. Ziekenhuisbezoeken zijn vaak stressvol omdat er veel angst rondom de onderzoeken en de scans hangt. Maar door meditatie voelde ik heel vaak geen angst, terwijl mijn omgeving dat soms wél had. Ik kon echt rust vinden.”

Achteraf gezien was er een duidelijke boodschap in mijn ziekte:

“Ik ging altijd maar door om een betere wereld te creëren, maar vergat mezelf. Toen de gluten-intolerantie aan het licht kwam, zag ik in: het gaat niet enkel om wat ik niet meer moet eten — het gaat erom dat ik mezelf moet voeden.”

In de programma’s van Voeding Leeft draait alles om gedragsverandering met eigen regie. “Maar pas nu snap ik écht wat dat betekent. Ik kreeg allerlei goedbedoelde adviezen, maar ik voelde dat ik naar mezelf moest luisteren. In het moment. Daarvandaan mijn keuzes maken. Dat is voor mij een levensbasis geworden. Niet altijd makkelijk, maar wel essentieel.”

Kies je voor angst, of kies je voor liefde?

Voor Barbara is de kernboodschap van dit alles de keuze die je hebt om te leven vanuit angst of liefde. “Zelf heb ik gelukkig niet veel echte angst gekend in mijn leven, ondanks mijn gezondheidstoestand. Natuurlijk heb ik ook momenten gehad waarop ik dacht: misschien ben ik er volgend jaar niet meer. Maar als je dat gevoel de ruimte geeft en het doorleeft, dan verdwijnt de verkramping en gaat het gevoel weer weg. Doe je dat niet, dan blijft het hangen. Zo kun je verwerken wat er speelt. Als ik zou leven vanuit angst dan zou ik misschien wel continu ziek zijn. Ik kies er bewust voor om te leven aan de andere kant van het spectrum: vanuit liefde.”

“Als ik voel dat er een verkramping is, ga ik erbij zitten en vraag ik me af: wat raakt mij hier? Dat maakt voor mij een wereld van verschil.”

Anders kijken naar impact

Het liefst zou Barbara zien dat het zorgsysteem echt verandert. “Toen we begonnen met Voeding Leeft dacht ik nog: dat gaat ons lukken. Nu heb ik die illusie niet meer, omdat ik zie dat systeemveranderingen decennia duren.”

“Toch sta ik elke dag op om samen die ‘kathedraal’ te bouwen—een groot, gezamenlijk project waar veel mensen bij betrokken zijn, maar waarvan je het eindresultaat misschien nooit zult zien.”

Gelukkig ziet Barbara dagelijks veel positieve impact. Voor een deelnemer van een programma bijvoorbeeld. Maar ook thuis. “Als ik mijn kinderen op straat een praatje zie maken met anderen, herken ik daarin iets van wat wij ze altijd hebben meegegeven. Ook in hoe ze nadenken voordat ze een mening vormen—niet zomaar napraten wat in de krant of op TikTok staat. Nu zie ik hoe ze zich meer verdiepen in complexe thema’s en met inhoudelijke argumenten komen. Soms komen ze maanden later terug en zeggen: “Ik zag het toch verkeerd.” Dat ze die reflectie en openheid tonen, vind ik prachtig.”

Zo’n moment van inzicht ziet Barbara ook regelmatig bij artsen. Bijvoorbeeld twaalf jaar geleden toen het MS-programma van Voeding Leeft startte. Ze gingen in gesprek met artsen en neurologen over hun visie. Eén neuroloog zei toen: “Ik vind jullie leuk en aardig, maar geloof hier niks van.” Toch begon het programma in Brabant, en zes van zijn patiënten deden mee. Later belde hij Barbara op: “Ik weet nog dat je bij me langs kwam en dat ik het niks vond. Maar ik had het mis.” Ik krijg daar nog steeds kippenvel van—wanneer mensen echt anders gaan kijken – aldus Barbara.

Wanneer er ook uit het hart wordt gehandeld

“We zijn met een ontzettend leuk team van zo’n 70 mensen, waaronder veel jonge mensen. Zeker degenen die net van de universiteit komen, zien de wetenschap als dé waarheid. Vaak zitten ze veel in hun hoofd. Dan vind ik het mooi om ze voor te leven dat er óók een hart is. En dan zie je soms dat iemand ineens weer gitaar gaat spelen of iets anders gaat doen wat dicht bij zijn of haar gevoel ligt. Dat raakt me.”

“Mijn team bestaat uit enorm gedreven mensen die zich inzetten voor een betere wereld. Maar als ze dat alleen maar vanuit hun hoofd doen, zonder hun hart erbij, dan lopen ze leeg.”

Barbara’s boodschap is dan ook: zorg zo goed mogelijk voor jezelf, zodat je op een duurzame manier kunt bijdragen aan een betere wereld. Zelf heeft ze vaak ervaren hoe belangrijk dat is en wat de consequenties zijn als je jezelf voorbijloopt. “Hoe mooi is het als ik dat nu aan jonge mensen kan meegeven?”

In een moment van reflectie zegt Barbara dat nu ze ouder wordt, en kijkt naar hoe ze met haar team omgaat, ze merkt dat ze veel minder acteert vanuit wat ze ooit op de hotelschool of universiteit leerde over organisatiemanagement. “Ik handel meer vanuit mijn hart en gevoel. Als bijvoorbeeld de moeder van een collega overlijdt, pak ik er geen handboek bij. Dan weet ik intuïtief wat nodig is en stel ik de vraag: wat voedt jou?”

Trouw blijven aan kernwaarden, zelfs wanneer de verleiding groot is

Een jaar geleden had de Stichting werkkapitaal nodig. Er meldden zich verschillende social investors—die het allemaal op de 'investeerdersmanier' wilden aanpakken: je stopt er tien euro in en wil er over vijf jaar honderd voor terug. Maar in de jaren daarvoor hadden ze zelf al flink in tijd geïnvesteerd. “Het voelde wrang om nieuwe geldschieters enorme rendementen te geven, terwijl de mensen die het werk doen alles geven.”

“Ik voelde gewoon: dit gaat niet gebeuren. Dat was spannend. Want als je 'nee' zegt en er komt niemand anders, dan is het klaar. Maar het klopte niet met de essentie en bedoeling van Voeding Leeft. En dus zeiden we (compagnon Emma Coles en ik) nee. We werden daar best vreemd op aangekeken. Uiteindelijk hebben we toch financiering van een mooie groep investeerders gekregen, met voorwaarden die wél pasten. En dat voelde goed.”

“Ik heb geleerd te vertrouwen op mijn gevoel. Vroeger beukte ik daar doorheen. Nu luister ik. Voel ik dat er iets wringt, dan ga ik op zoek naar de kern. En dat spreek ik ook uit. Daardoor zijn we met Voeding Leeft verder gekomen.”

Bij de eerste editie van het congres ‘Arts en Voeding’ was er weinig budget. Toen kwam de Suikerunie met een aanbod om te sponsoren. Ondanks de ogenschijnlijke verleiding, was dit voor Barbara geen optie: “We hebben vriendelijk bedankt – het promoten van suiker past niet in onze visie. Dat voelt misschien principieel, maar het maakt dat ik met een zuiver geweten in bed lig. Dat geeft energie. Het is voor mij essentieel dat ik trouw blijf aan mijn waarden.”

Afdalen naar stilte op kantoor in Amsterdam

Het boek Theory U van Otto Scharmer las Barbara twintig jaar geleden. Dat was voor haar een eye-opener en bevestiging. Scharmer beschrijft systeemveranderingen, over het afdalen naar stilte om vanuit daar nieuwe initiatieven te laten ontstaan als nieuwe voorbeelden, met een open hart, een open mind en een open wil. Dat is ook hoe er nu bij Voeding Leeft wordt gewerkt.

Barbara beschrijft hoe dat er in de praktijk uit ziet: “Op kantoor doen we elk jaar een 12- of 24-uurs sessie. We gaan de duinen in, leveren onze telefoons en horloges in. En elke keer horen we: dit was de mooiste dag van het jaar.” Daarnaast worden er regelmatig inspiratiesessies georganiseerd. Die gaan net zo goed over A.I. als over toneelspelen—om nieuwe perspectieven te openen. En bij elke meeting wordt een check-in gedaan om te weten of iedereen er écht is. Hierbij worden methodes van onder andere Deep Democracy gebruikt. “Dat kost tijd, maar levert zoveel op. De kwaliteit van een overleg is dan echt 100% beter.” Soms wordt aan Barbara gevraagd of dat realistisch is. Dan zegt ze: “Is het realistisch om het níet te doen? Want dit levert juist tijdswinst en energie op.”

“Als een overweging niet goed voelt ga ik vaak de natuur in. Soms alleen, soms met iemand anders. Stilte helpt. Dit heb ik ook ervaren toen ik twee jaar geleden in m’n eentje de Dutch Mountain Trail liep. Elke dag 20 tot 25 kilometer. Geen afleiding, geen mensen om je heen. In dat soort momenten van stilte komt er vaak helderheid, dat is magisch.”

Wat de leefstijlexpert doet om in balans te blijven

De ochtend is voor Barbara bepalend. “Dan lees ik – soms een roman, soms een leerboek – en daarna mediteer ik, vaak met een oefening van Alan Seale, een grote inspirator voor mij. Vervolgens beweeg ik: fietsen op tempo, wandelen met de hond. Ik neem echt een uur de tijd voor mezelf. Soms schrijf ik los wat gedachten op, of een column.”

Voeding speelt ook een rol: “ik hanteer de 80/20-regel, eet veel groente en kook graag zelf. We eten thuis zoveel mogelijk samen aan tafel, en ook bij Voeding Leeft lunchen we altijd met elkaar – het is zelfs verboden om achter je computer te eten. Slaap hoort daar ook bij. Al die dingen samen helpen me om in balans te blijven, en dan ontstaat de flow als vanzelf.”

In moed zit de actie

Als advies voor de volgende generatie leiders geeft Barbara aan dat het goed zou zijn om meer moed te ontwikkelen. Ideeën zijn er genoeg. “In moed zit ook de actie: durven doen, ook als je het nog niet helemaal zeker weet. Op school leren we vooral logica – moed en ook intuïtie blijven vaak buiten beeld. Terwijl intuïtie juist krachtig is, en kinderen dat van nature snappen. Helaas wordt dat al in de eerste groepen van de basisschool weggedrukt, als er wordt begonnen met lezen. Het wordt tijd dat we moed en intuïtie normaliseren, dat het erbij hoort.”

Moed is uiteindelijk het belangrijkst volgens Barbara. Want stel: “je hebt een mooi huis, een dikke auto – dan wil je misschien wel iets anders doen, maar zit je in een gouden kooi. De vraag is dan: durf je los te laten? Als je dat wél doet, dan gaat er een andere wereld voor je open. Het spannendst maar ook het coolst, want als je dat doet, dan zie je dat er een hele andere wereld is.”